محورهای مطالعات و امور زنان مبتنی بر نواندیشی دینی / توران ولی مراد
پیش نویس:
در اواخر آبان ماه سال ۱۳۸۸ از معاونت پژوهشی نهاد رهبری در دانشگاه ها تماس گرفتند و یک نشست خصوصی در جهت مطالعات زنان و نواندیشی دینی خواستند. این معاونت، برگزاری یک همایش علمی را برای تاریخ ۲۴ آذر در دانشگاه شهید بهشتی با موضوع “نواندیشی دینی” اعلام کرده است و یکی از محورها هم موضوع مطالعات زنان و اندیشی دینی در این همایش است.
این طور که توضیح دادند ستاد برگزار کننده در نظر دارد طی یک سری نشست های مقدماتی، محورهای و مباحث را مفیدتر طراحی و پی گیری کند. علاوه بر شرکت در آن نشست و طرح مباحث و محورهای مورد نظر به عنوان محورهای لازم جهت حل مشکلات زنان به عنوان وظیفه ای برای آن مرکز ، طرح کاری زیر تهیه و به نهاد داده شد که در اختیار سایت “شبکه ایران زنان” قرار می گیرد.
توران ولی مراد
محورهای مطالعات و امور زنان مبتنی بر نواندیشی دینی
محورهای زیر با اتکا بر این اصل نگاشته شده که سازمان ها و نهادهای دینی مطالعات و امور زنان وظیفه دارند که پیشگامان و رهبران استیفای حقوق زنان و رفع ظلم و تبعیض بر اساس آموزه های دینی باشند.
برای دستیابی به جامعه مطلوب لازم است که مراکز تصمیم گیر و تصمیم ساز به موضوعات زیر توجه داشته باشند:
۱- از آن چه در جامعه در جریان است و از واقعیت های موجود عقب نباشند تا بتوانند راه حل ها و راه های برون رفت از مشکلات را ارائه دهند
۲- این مراکز و نهادها بر اساس شناخت کارشناسانه و علمی بتوانند شناختی از آینده نزدیک و دور جامعه داشته باشند و با استفاده از همین شناخت برنامه ریزی ها و طرح هایی را ارئه دهند که نه تنها مشکلات و مسائل جامعه را حذف کند بلکه بتواند از آسیب های پیش رو جلوگیری کرده و بلکه در تربیت و شکل گرفتن آینده نقش داشته باشد.
۳- به منظور دستیابی به جامعه مطلوب طرح های اجرایی در همه ابعاد سیاسی، حقوقی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی هماهنگ با هم به اجرا درآیند. موضوعات زیر ضرورت ها را در طراحی و برنامه ریزی نشان می دهد:
– هدف گذاری
– ارائه تصویر از نقشه کلی
– تعیین راهکارهای اصلی
– برنامه ریزی
– طرح های اجرایی
محورهای زیر در مسیر سیاستگذاری مطالعات زنان و امور زنان مبتنی بر نواندیشی دینی می باشند:
• هدف گذاری:
– ضرورت تعیین هدف اعم از بلند مدت و کوتاه مدت مبتنی بر نگرش اسلامی از زن و خانواده و جامعه
– تعیین نگرش به زن (انسانیت زن تابعی از جنس زن بودن او نیست که مقام انسانی او در مرتبه ای پایین تر از مرد قرار گیرد و لاجرم جایگاه انسانی او خدشه دار شود) این نگرش هم در تبیین هویت فردی و هم در نقش و جایگاه خانوادگی و هم نقش های اجتماعی مورد توجه است.
– تعیین هدف اصلی و اهداف کوتاه مدت و میان مدت و بلند مدت برای مطالعه زنان با توجه به نواندیشی دینی
– ضرورت تعیین تعریف ها در مورد به نواندیشی دینی به مطالعات زنان
– ضرورت تعیین مبنای حرکت در مورد زنان اعم از مطالعات زنان و امور زنان با توجه به نواندیشی دینی
– “رفع تبعیض” اسم رمز مراکز و نهادهایی که با نام مطالعان زنان و با هدف معارف دینی فعالند
– توجه به این نکته که زن نه در مقابل و در ستیز با مرد بلکه زن و مرد به عنوان نفس واحده و با عنوان نفس انسانی جدای از زن یا مرد بودن انسان هایی هستند که مسیر رشد و تکامل به سوی خداوند را به یاری یکدیگر طی می کنند.
– داشتن نگاه “سیستماتیک” به قرآن و دین در امور زنانر هم در پژوهش و هم در تهیه و تدوین برنامه ریزی ها در همه زمینه های سیاستگذاری، قانونگذاری، فرهنگسازی و اجرا
– هدف مطالعات زنان توانمندسازی و خلق فرصت ها و رفع مشکلات موجود زنان است با در افتادن به بحث های انتزاعی که با مشکلات موجود در جامعه فاصله دارد مطالعات زنان نمی تواند به طور عملی در خدمت جامعه عمل کند و با آن فاصله می گیرد.
– ضرورت توجه به هویت انسانی زن قبل از پرداختن به نقش های او
– ضرورت جلوگیری از برخورد سیاسی با موضوعات و مسائل زنان (مردان سیاست از موضوعات مربوط به زنان موج هایی می سازند که بر آن سوار شده و به مقاصد خود دست یابند که این امر باعث صدمات هم به مسائل مربوط به زنان است و هم به دین. مثال: باج دادن به مردان در قدرت جهت تسهیل امر ازدواج مجدد و ساده انگاری در این زمینه، ایجاد زمینه هایی جهت برخورد سیاسی با حجاب)
– تعیین بایدها برای دیگران و نه برای زنان وظیفه مراکز مطالعات مربوط به زنان است. از این رو عملکرد گذشته هر چند هم بحث ها و عملکرد خوبی هستند ولی نه به نفع زنان و نه برای زنان بلکه به نام زنان بوده اند در حالی که در رفع مشکلات زنان در جامعه اثر فراگیر و گسترده نداشته اند.
(مثال از عملکردی که با زحمت زیاد به نام زنان توسط مرکزی مربوط به زنان تهیه شد ولی کاربردی از آن برای زنان حاصل نشد “منشور حقوق و مسولیت های زن” است. پرداختن به مسولیت ها در کنار حقوق به مجریان این فرصت را می دهد که در وقت ضرورت که نظارت آن را در اختیار گذاشته به مسولیت ها تکیه کنند و از پرداختن به حقوق زنان بگریزند.
مثال دیگر اجرای طرح رحمت توسط مرکز زنان ریاست جمهوری است که نه وظیفه مرکز زنان با بودجه اندک مرکز بلکه آموزش قرآن و اسلام به زنان و مردان وظیفه سازمان ها و مراکز و نهادهایی که با همین هدف تاسیس شده اند.)
– توانایی جداسازی اصل حکم دینی از فرم مربوط به زمان صدر اسلام (فرمی که خود بخشی از اصل نیست)
• مراکز مطالعات و امور زنان که با هدف معارف دینی وجود دارند لازم است برای خود چه وظیفه ای تعریف کنند؟
– نگاهی به عملکرد مراکز امور زنان اعم از مراکز سیاستگذاری، مطالعات زنان مراکز دینی، امور زنان در بستر اجرا، زنان در مراکز قانوگذاری آسیب های عملکردی این حوزه ها را مشخص می کند.
– خلاصه شدن مباحث دینی در حوزه زنان به مباحث تئوریک، اسلام شناسی، غرب شناسی و فمنیزم (اسلام خوب است- آثار و لطمات غرب و فمنیزم)
– فاصله داشتن مراکز مطالعات زنان دینی از مشکلات موجود در جامعه برای زنان و دختران و ارائه راه حل های دینی برای حل این مشکلات و معضلات
– به دلیل نپرداختن به مشکلات واقعی زنان در جامعه مزاکز و نهادها و گروه های دیگر به این مهم پرداخته اندکه هر کدام به دلیل خاص همان جمع مشکلات خاص خود را داشته است.
– توجه به عملکرد ۳۰ ساله گذشته در مسیر حل مشکلات زنان بر اساس نواندیشی دینی در زمینه های مختلف سیاسی، حقوقی، فرهنگی، اجرایی، آموزشی، تربیتی و غیره
– تهیه بسته های پیشنهادی لازم که با استفاده از تحقیقات دانشگاهی مشکلات جامعه شناسایی شده و با پی گیری و تحقیقات لازم پاسخ های دینی آن ها عرضه و برای اجرا به مراکز مربوطه ارائه می شود
– برقراری ارتباط لازم و سازمان یافته با کلیه مراکز سیاستگذاری، قانونگذاری، اجرا، فرهنگسازی، مراکز امور زنان و سایر مراکز مربوطه اعم از داخل یا خارج از کشور جهت ارائه بسته های پیشنهادی تهیه شده، ارائه مشاوره، جهت دهی مراکز مربوطه و حضور و نظارت لازم جهت اجرایی شدن موضوع مورد مطالعه
– تربیت نیروهای لازم آموزشی و پژوهشی جهت دستیابی به اهداف تعریف شده
– به خدمت گرفتن نیروهای اندیشه ورز در زمینه مطالعات زنان و سیاستگذاری و قانونگذاری و برنامه ریزی
– برقراری رابطه تنگاتنگ با اساتید و کارشناسان امور زنان دانشگاهی و نتایج تحقیقات و مطالعات آن ها جهت بهره برداری از آن ها که با مسائل زنان و خانواده و جامعه ارتباط تحقیقاتی و مطالعاتی و علمی دارند.
– اگر مراکز مطالعاتی و اجرایی زنان که بر اساس معارف دینی تاسیس شده اند در امر کاربردی فعال نشوند جامعه با آسیب جدی و موجود با راه حل های سلیقه ای، غیر کارشناسانه و بدون مبنای دینی عمل خواهد کرد.
– قوانینی که با نگاه نواندیشی دینی و مطالعات زنان تدوین و تصویب شده اند و حرکت هایی که با نگاه نواندیشی دینی شکل می گیرند از چه رنج می برند و کدام نقص را پوشش می دهند؟
• سیاستگذاری
– هماهنگی ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی ضرورت دستیابی به جامعه سالم. عدم هماهنگی عدم تعادل جامعه را به دنبال داشته است.
– جامعه تغییر یافته از نظام شاهنشاهی به جمهوری نیازمند آن است که در ابعاد اجتماعی، حقوقی، فرهنگی و اقتصادی هم متناسب با تغییر نظام سیاسی حرکت کند
– تغییر هنجارها و نرم ها و قوانین و مناسبات اجتماعی متناسب با تغییر ساختار اجتماعی
– عدم کارآیی قوانین متناسب با جامعه قبیلگی یا جامعه برده داری در جامعه مدنی
– عدم کارآیی قوانین متناسب با جامعه برده داری در جامعه ای که کرامت و حقوق انسانی انسان ها را محترم می شمارد
• قانون گذاری
– دستگیری از مراکز قانونگذاری (شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی) با انجام پژوهش های لازم و تهیه و تدوین طرح ها و لوایح لازم برای رفع مشکلات موجود زنان و پیشگیری از مشکلاتی که می تواند در راه باشد)
– تعیین مبنای نگاه به زن در قانونگذاری و بازنگری و تدوین قوانین لازم و حمایتی با توجه به کرامت انسانی زن
– اصلاح قوانین و آئین نامه های موجود
– رفع خلاء های قانونی
– تهیه قوانین لازم با بهره بردن از قرآن توسط آموزش دیدگان، پژوهشگران و تربیت یافتگان قرآنی که توسط این مراکز به خدمت گرفته می شوند.
(قرآن تعیین کننده مسیرهای ضروری جهت تدوین قوانین لازم برای دستیابی به فرد و جامعه سالم است به عنوان مثال اصول حاکم بر خانواده که از قرآن برگرفته می شوند مثل اصل کرامت انسانی همه اعضای خانواده، اصل تحول و تکامل برای همه اعضای خانواده، اصل احترام متقابل همه اعضای خانواده، اصل مودت و رحمت میان زوجین، اصل لاضرر و لاضرار، اصل تشاور و تراضی، اصل “عاشروهن بالمعروف”، اصل خدامحوری (نه زن و نه مرد به عنوان محور) و … همه می توانند مبنای قوانین جدید قرار گیرند. قوانینی که علاوه بر نقش حمایت از خانواده و زن نقش تربیت جامعه برای دستیابی به خانواده سالم و تقویت این امر و پیشگیری از عدم دستیابی به خانواده قرآنی عمل می کند و مبنایی جهت فرهنگسیازی در جامعه قرار می گیرد.)
– جهت گیری و تحقیق و پژوهش جهت دستیابی به تدوین قوانین برگرفته از قرآن و آموزه های دینی با هدف حمایت های قانونی از زنان با توجه به نواندیشی دینی
– نگاه سیستماتیک به امور مربوط به زنان در قرآن و آموزه ها ی دینی از درافتادن به حرکت های تک بعدی جلوگیری می کند. (به عنوان مثال تعدد زوجات یک موضوع تک افتاده و بی ارتباط با عدالت و ضرورت تدوین قوانین جهت بر پایی آن و بی ارتباط با بقیه مسائل خانوادگی دیده نشود بلکه با نگاه سیستمی به زن و مرد و خانواده دیده شود)
• فرهنگی و فرهنگسازی
– تلاش در جهت فرهنگسازی بر اساس کرامت انسانی زن و نگاه انسان مقتدر و فعال و تصمیم گیر و تصمیم ساز و نه حاشیه ای و منفعل و ابزاری به زن
– معرفی مشاوره و کارشناس و تعیین محورها و تهیه سرفصل ها و تبیین و نظارت وضع مطلوب برای نهادها و مراکز فرهنگی
– پیش گیری از درافتادن به موضوعات انتزاعی در ارتباط با زنان و برخوردهای سلیقه ای در این امر با حضور فعال مبتنی بر آسیب شناسی وضع تولیدات موجود.
– پی گیری و نظارت از بالا بر تولیداتی که به فرهنگسازی در جهت دستیابی به زن با هویت انسانی دارد
– ضرروت تحلیل و بررسی نقش و جایگاه زن در تولیدات فرهنگی موجود جهت هدایت تولید کنندگان اعم از تصمیم سازان و سیاستگذاران و مدیران اجرایی و تولید به نواقص و به ضرورت های نقش و تصویر مطلوب از زن هم به عنوان یک فرد انسانی و هم عضوی از خانواده و هم عضوی از جامعه
– توانایی تفکیک اسلام مبتنی بر اصول جهت نگاه فرهنگی از فرم های مربوط به جامعه خاص زمان صدر اسلام
– توجه به این نکته که تصویب قوانین حمایتی از زن نقش فرهنگسازی دارد
– تقویت و سرمایه گذاری تربیت جامعه با نگرش انسانی به زن
– ضرورت آموزش پرورش و تعلیم و تربیت جامعه بر مبنای نگاه انسانی به زن
– توجه به این نکته که ارزش های اخلاقی با نگاه انسانی به زن در همه زمینه ها تقویت خواهند شد.
• مراکز و دفاتر اجرایی امور زنان در واحدهای مختلف اجرایی
– تعیین هدف مرکز با واداشتن کلیه مراکز که کلیه امکانات را در دست دارند اعم از مراکز قانونگذاری و اجرا و آموزشی و پژوهشی در جهت اجرای وظیفه با هدف رفع موانع و ایجاد فرصت ها برای زنان و تبیین بایدها و نبایدها برای دیگران با هدف توانمندسازی و ارتقاء جایگاه انسانی زنان
– مراکز زنان در نهادهای اجرایی نه وظیفه اجرا بلکه وظیفه تلاش در جهت اجرایی شدن طرح های مربوط به زنان را توسط مراکز، نهادها، سازمان ها و وزارتخانه ها توسط معاونت های ذی ربط دارند که امکانات اجرا در اختیار آن ها می باشد.
– تلاش در جهت اصلاح نگرش نسبت به زن مبتنی بر نگاه اسلام به زن و اصلاح عملکردها مبتنی بر آن نگاه
– توانمند سازی زنان با توجه به مشکلات و موانع موجود در جامعه در همه ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، آموزشی، اجرایی و غیره
– پی گیری لازم جهت تهیه و اجرای طرح هایی که به توانمندی و توانمندسازی و ایجاد فرصت ها و امکانات جهت بالفعل شدن توانمندی های بالقوه زنان با توجه به موجودیت های بومی و منطقه ای
– پی گیری لازم جهت تهیه و اجرای طرح هایی با هدف سلامت و امنیت زنان در همه ابعاد جسمی- جنسی، عاطفی و احساسی، روحی و روانی و معنوی، ارتباطات خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی زنان
– دستیابی به راهکارهای توانمندسازی و ایجاد فرصت ها برای زنان با توجه به آموزه های دینی و موجودیت و هویت بومی و منطقه ای
– هدف مراکز امور زنان اعم از مطالعاتی و اجرایی فعالیت هایی برای زنان و رفع مشکلات و معضلات آنان و ارتقاء جایگاه زنان در جامعه است نه انجام یک سری کارها به نام زنان و به نفع کسانی که در ارتباط با زنان هستند.
پاییز ۱۳۸۸
توران ولی مراد
info@iranzanan.com
November ,۱۷, ۲۰۰۹